Geçmişten günümüze mücevher tarihi, bilindiği kadarıyla milattan önce deniz kabuklarına dayanan ve muazzam değişiklilere maruz kalarak bugüne ulaşan bir alandır diyebiliriz. Değerli maden arayışları, estetiğin günlük hayat ile buluşmasından bu yana mücevherler çeşitli aksesuar formlarında yerini almıştır. Bu mücevherler yaşam alanında kullanıldığı gibi vücut aksesuarları olarak da kullanılmıştır. Tarihi bir bütün olarak incelemek mücevher tarihi açısından da bazı noktalarda oldukça kritiktir. Çeşitli doğal taşların keşifleri, sanat akımları, savaş nedenli uygulanan ambargolar gibi çeşitli durumlar mücevher sektörünün nasıl şekillendiğini açıklamaktadır. Meraklısına hazırladığımız yakın geçmişi içeren bu mücevher tarihine göz atabilir, son yüzyılda aksesuar modasının nasıl şekillendiği hakkında bir fikir sahibi olabilirsiniz.
1920 - 1935 Art Deco Akımı Mücevher Modası
20.yüzyılın başlarında Edward Dönemi olarak geçen ve mavi safirin popülerleşmesi, pırlantada asscher kesimin bulunması gibi gelişmeleri içeren bu dönem 1920’de Paris’te ortaya çıkan Art Deco akımı ile son bulmuştur. Art Deco kabaca modern sanatın izlerini taşır. Simetrik ve geometrik çizgileri bolca içerir, avangart akımının aksine kullanışlılığı estetikle birleştiren bir sanat akımıdır. Net tasarımların öne çıktığı, işlevselliğe önem verilen bu dönem mücevher akımını da etkilemiştir. Kübizm, fütürizm gibi akımların etkisinin gözlemlendiği mücevherlerde daha dinamik, kullanımı kolay, keskin hatlara ve açılara sahip, geometrik paternleri ve simetrik tasarımlar öne çıkmıştır.
1.Dünya Savaşı sonrası döneme tekabül eden bu dönemde özgürlük ve bireysellik temaları da sanata yansımıştır. Çeşitli kalitede taşlar, altınlar, gümüşler, yeni bulunan platinyumlar mücevher sektöründe çeşit çeşit olmak üzere yerini almıştır. Bu dönemi bir filmle anlatacak olsak romandan uyarlanan The Great Gatsby filmi cuk olacaktır. Filmin kapağında bile yer alan geometrik desenler göze çarpan ilk detaylardan.. Broşlar, kolyeler, el aksesuarları en çok kullanılanlardan olmakla birlikte inci ve pırlanta en çok tercih edilenler arasında yerini almıştır.
Bu dönemdeki önemli gelişmelerden bir tanesi ise GIA’nin kurulmasıdır. 1931’de bağımsız olarak kurulan GIA (Gemological Institute of America), uluslararası alanda başta pırlanta olmak üzere doğal taşların kalitesini denetleyen, mücevher ustaları yetiştiren bir kuruluş olarak ortaya çıkmış; günümüzde de en yaygın ve en güvenilir enstitü olarak halen hizmet vermektedir. Özellikle pırlanta adına atılan bu önemli adım sayesinde mücevher sektörünü tüketiciyi kaliteli taşlarla buluşturmak amaçlanmıştır.
Tiffany & Co., Black, Starr & Frost-Gorham, Udall & Ballou, Marcus & Co., and Cartier New York gibi büyük markalar da bu dönemde mücevher üretmeye başlamıştır.
1939 - 1949 Modern Döneme Geçiş Mücevher Modası
1933’te ‘invisible setting’ (görünmez ayar) denen ve tüm modern dönemi etkisi altında bırakacak olan bir metot keşfedilmiştir. Invisible setting yönteminde mücevher üzerine dizilen taşların pürüzsüz ve kesintisiz görünmesi amaçlanır. Mücevheri saran metaller bu yöntemde taşların altına gizlenir. 20. yüzyılın ortalarına denk gelen bu dönem 2. Dünya Savaşı’nın etkisini taşımaktadır. Değerli taşların çıkarılması üzerine uygulanan ambargolar nedeniyle mücevher yapımında kullanılan taşlar yerini yarı değerli taşlara, gümüş ve altın ise yerini metallere bırakmıştır. Bu durum ‘costume jewellery’ denen düşük değerli aksesuarların üretiminin yaygınlaşmasına sebep olmuştur. Böyle mücevherlerde pirinç, alüminyum, bakır gibi metallere ve altın kaplamalara rastlanır.
Peki ya costume jewellery aksine kaliteli mücevheri tanımlayan bir ifade var mıdır? Evet, elbette: Fine jewellery. Altın, gümüş gibi metaller ile pırlanta, safir, emerald gibi değerli taşlar bu kategoride yer almaktadır.
1950 - 1990 Yakın Tarih Mücevher Modası
İlk defa renkli televizyonun tanıtıldığı bu dönemde büyük incilerin yanı sıra renkli doğal taşların da popülaritesi artmıştır. Tanzanya’da tanzanit, Brezilya'da ise tourmalin renkli taşları keşfedilmiştir. Elbette pırlantanın artan popülaritesi de şirketleri, pırlanta muadili olabilecek yeni seçeneklerin arayışına itmiştir. Yine bu döneme damgasını vuran Marilyn Monroe tarafından Gentlemen Prefer Blondes adlı yapımda söylediği ‘Diamonds Are a Girl’s Best Friend’ şarkısı da not etmeye değer.
Magazin seviyorsanız eğer yüzünüzü güldürecek bir bilgi vereceğiz şimdi. Galler Prensesi Kate Middleton’ın kayınvalidesi Prenses Diana tarafından verilen mavi safir bir yüzük taşıdığını biliyor muydunuz? Bu yüzük Prenses Diana’ya 1981’de Galler Prensi Charles'tan nişan yüzüğü olarak verilmiştir, ardından bu yüzük Kate Middleton’a geçmiştir. Yüzük tam anlamıyla Diana dönemini yansıtıp ortada bir safir ve etrafında 14 adet 12 karat pırlantadan oluşmuştur. Beyaz altın ile birleştirilen bu tasarımı bugün neredeyse kameralara yansıyan her karede görmek mümkün!
1990’lardan Günümüze Modern Mücevher Modası
90’lar ve 2000’lerden günümüze kadar mücevher trendlerinde daha sofistike, sade ve minimal tasarımlar görüyoruz. İnce işçiliğin daha da önem kazandığı, teknolojiyle birlikte mücevher üretiminin yenilikçi metotlarla birleştirildiği günümüzde 1900’lerin ortalarından itibaren hızlanarak yaygınlaşan elmas mücevherler bugün de özel günlerin başrolü, sonsuz sevginin sembolü haline geldi. Yakın geçmişte yaygınlaşan renkli mücevherler de günümüzde daha çok tercih edilmekle birlikte geçmiş çizgilerden ilham alan ‘vintage’ tasarımlar gün yüzüne çıktı. Hala yeni taşlar keşfedilebilmekte, yenilikçi tasarımlar ortaya konmaktadır.
Deniz kabuklarıyla başlayıp doğal taşların bugünkü formuna şahitlik eden mücevher tarihinin yalnızca sanat akımlarından esinlendiğini söylemek zor; insanlık tarihindeki özellikle büyük olayların ucunun her şeye değdiğini estetik uğruna verilen bu alan kanıtlar nitelikte. Doğal taşları tek tek tanımak istiyorsanız önceki yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.